Facebook (και πάλι)

Σε προηγούμενο post είχα διάφορα links σε άρθρα τα οποία θα μπορούσαμε να πούμε πως έχουν έναν «πολεμικό» χαρακτήρα. Το facebook σε αυτά τα άρθρα παρουσιάζεται ως ένα σύγχρονο, αλλά ύπουλο social network το οποίο «προκαλεί» τους χρήστες του με διάφορα παιχνιδάκια και εφαρμογές τα οποία προσφέρουν πολλούς τρόπους επικοινωνίας με το δίκτυο των «φίλων» που ο κάθε χρήστης δημιουργεί.

Το πρόβλημα με το συγκεκριμένο πρόγραμμα – όπως πολύ καλά μας δείχνουν αυτά τα άρθρα – είναι στην πολιτική ιδιωτικού απορρήτου. Με λίγα λόγια, το κατηγορούν πως εκμεταλλεύεται τους χρήστες του, που, οικειοθελώς βέβαια, μοιράζονται με τους φίλους τους διάφορα προσωπικά τους στοιχεία, αλλά και προτιμήσεις σε βιβλία, μουσική, κινηματογράφο κ.α.

Λέω τους εκμεταλλεύεται, γιατί δηλώνει ανοιχτά ότι τα στοιχεία αυτά τα «πουλάει» σε διάφορες εταιρίες οι οποίες έτσι γνωρίζουν καλύτερα τους δυνητικούς τους αγοραστές και μπορούν να προωθήσουν με μεγαλύτερη επιτυχία τα προϊόντα τους. Φανταστείτε δηλαδή, ποια εταιρία – ιδιαίτερα πολυεθνική – δεν θα ήθελε να γνωρίζει τα «προφίλ» εκατομμυρίων καταναλωτών στον κόσμο; Ούτως ή άλλως, αν τα πάρει από το facebook δεν θα δυσκολευτεί να τα «ξεχωρίσει» μιας και οι περισσότεροι δηλώνουν όχι μόνο το από πού κατάγονται, αλλά τι σπουδές έχουν, τι φίλους έχουν, τι τρόποι επικοινωνίας τους αρέσουν κ.τ.λ. Ακόμα, όλο το υλικό (π.χ. φωτογραφίες) που κάποιος χρήστης "ανεβάζει" στο facebook δηλώνεται πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρις την άδεια, αλλά όυτε τα credits του δημιουργού.

Ωραία, τα παραπάνω ισχύουν – και αυτός είναι και ο λόγος που έκλεισα τον λογαριασμό μου εκεί – αν όμως προς στιγμήν τα αφήσουμε στην άκρη…

(που αυτό βέβαια σημαίνει να παραβλέψουμε όλα τα παραπάνω, δηλαδή να δεχτούμε ότι ναι παραχωρούμε τα στοιχεία μας και δεχόμαστε και γνωρίζουμε ότι με αυτόν τον τρόπο ίσως κάποιοι μας εκμεταλλεύονται αυξάνοντας το κέρδος τους – κάτι με το οποίο δεν συμφωνώ)

…μπορούμε να βρούμε κάτι που να δίνει κάποια σημασία στην δυνητική μεν, αλλά κοινωνική δε, αυτή πρακτική;

Δηλαδή, έχοντας υπ' όψιν την θέση που έχει εκφράσει ο D. Miller*, η οποία με λίγα λόγια, ξεκινώντας από το ότι η κατανάλωση στις σύγχρονες δυτικές – και όχι μόνο – κοινωνίες είναι μια ενεργητική πρακτική μέσω της οποίας σχηματίζουμε την ταυτότητά μας, επικοινωνούμε και αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως άτομο, αλλά και ως μέλος μιας ομάδας· λέει ότι, όταν σαν άτομα καταναλώνουμε προϊόντα (ή και προγράμματα όπως το facebook), η χρήση που μπορούμε να τους κάνουμε δεν είναι απαραίτητα περιορισμένη σε αυτή που η εταιρία προωθεί, αλλά αντίθετα μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε με τέτοιους τρόπους που να παράγουμε – εν μέσω της κατανάλωσης – εναλλακτικές μορφές πολιτισμού και επικοινωνίας.

και διαβάζοντας αυτό το άρθρο, δεν μπορώ παρά να προβληματιστώ σε σχέση με το περιβόητο facebook.

Με λίγα λόγια, το άρθρο λέει πως με τον τρόπο που γίνεται χρήση του facebook από τους τουρκοκύπριους (με τις ομάδες/groups δηλαδή που σχηματίζονται), παράγεται πολιτικός λόγος και παίρνει «υλική» (ψηφιακή) υπόσταση μια εσωτερική διαμάχη διατήρησης μιας πολιτισμικής ταυτότητας, από την πλευρά των τουρκοκυπρίων έναντι στον αυξανόμενο αριθμό των εποίκων τούρκων, που «αλλάζουν» την κοινωνία της βορείου Κύπρου. Μια τέτοια διαμάχη στον ελεύθερο χώρο του internet, ίσως να μην ήταν ορατή ή χωρίς το facebook, επειδή το πρόγραμμα αυτό προσφέρει τα «μέσα» (δηλαδή τις ψηφιακές δυνατότητες αυτές) για την δημιουργία ενός τέτοιου «βήματος» έκφρασης μιας πολιτισμικής ταυτότητας.

Αυτή ίσως είναι μια εναλλακτική χρήση ενός προγράμματος σαν το facebook που δεν είναι φτιαγμένο για τέτοιου είδους δράση ή τουλάχιστον δεν φαίνεται να ήταν στους στόχους των δημιουργών του. Μια τέτοια δράση, όπως και το γεγονός του ότι είναι επώνυμη (στο facebook συνηθίζεται να «μπαίνει» κάποιος με το πραγματικό του όνομα), είναι σίγουρα ενδιαφέρουσα, ιδιαίτερα από τη στιγμή που έιναι "ελεύθερη" αλλά και ορατή και σε τρίτους.

Όμως, σε ποιόν βαθμό η διαμάχη αυτή και η έκφραση μιας πολιτισμικής ταυτότητας εκφράζεται στον οριοθετημένο αυτό χώρο;

Ακόμα, σε σχέση με το ίδιο το facebook και το «ποιόν» του ως ένα τέτοιο network με στόχο την κατανάλωση, ποιά η βαρύτητα τέτοιων εκφράσεων και ποιά η σημασία τους εκέι;

Έχει δηλαδή νόημα που χρησιμοποιούμενο "εναλλακτικά" γίνεται χώρος έκφρασης ή από την στιγμή που χρησιμοποιείται και πετυχαίνει τον στόχο του (το κέρδος και την εκμετάλλευση) απλά όπως και να χρησιμοποιείται είναι το ίδιο;

*D Miller (1991)-Material culture and mass consumption Basil Blackwell New York, NY
Horst, H and Miller, D. (2006) The Cell Phone: An Anthropology of Communication. (Oxford: Berg)